Ziekenfondsen. Wat is hun meerwaarde, behalve die die ze voor zichzelf genereren?

Nu blijkt dat ziekenfondsen bijzonder winstgevende bedrijven zijn die ver afgedreven zijn van hun kerntaken, is het tijd om in te grijpen. Belangenvermenging loert immers om de hoek.

Voor de N-VA moet er orde op zaken worden gesteld:

1. Ziekenfondsen kunnen niet én uitbetalingsinstelling zijn van RIZIV-middelen én aparte verzekeringen (hospitalisatieverzekeringen, tandverzekeringen, …) aanbieden. Dit leidt tot belangenverstrengeling, zeker wanneer ze mee beslissen over de verdeling van RIZIV budgetten. 

- De uitbetaling van de verplichte ziekteverzekering wordt op termijn best bij de ziekenfondsen weggenomen en ondergebracht in het RIZIV. Dit betekent ook dat de ziekenfondsen verdwijnen uit de beheersorganen van het RIZIV.
Waarom zouden ze bvb. pleiten voor een betere terugbetaling van tandzorg als ze ook een eigen pakket kunnen verkopen aan hun leden?

- Als hun uitbetalingstaak wordt weggenomen, kunnen de ziekenfondsen natuurlijk blijven bestaan als aanbieder van vrijwillige verzekeringen en eventueel als loketten van gezondheidsadvies en doorverwijzing. De cijfers over hun opbrengsten geven duidelijk aan dat de ziekenfondsen ook zonder die publieke uitbetalingstaak kunnen overleven. 

- De vrijwillige aanvullende verzekeringen van de ziekenfondsen moeten uiteraard aan dezelfde fiscale voorwaarden worden onderworpen als andere verzekeringsmaatschappijen.

- Ziekenfondsen zitten in meerdere organen die beslissen over de aanwending van het RIZIV budget, terwijl ze zelf apotheken en ziekenhuizen uitbaten. Gezien het risico op belangenvermenging, hebben ze geen plaats in de akkoordencommissies van het RIZIV.

- Het Rekenhof wees er in het verleden al op dat de ziekenfondsen de verplichting uit de ziekteverzekeringswet om bij elk akkoord budgettaire correctiemechanismen vast te leggen voor het geval de partiële begrotingsdoelstelling wordt overschreden, simpelweg naast zich neerleggen en niet nakomen.

- Ziekenfondsen worden gecontroleerd door de Dienst Administratieve Controle van het RIZIV, die boetes kan opleggen wanneer er fouten worden gemaakt. Maar in de technische commissie – een beheersorgaan van de DAC – zetelen de ziekenfondsen zelf. Zo zijn ze rechter en partij. De ziekenfondsen zouden ook uit dit beheersorgaan moeten verdwijnen.

- De adviserend artsen van de ziekenfondsen moeten ondergebracht worden in het RIZIV. Nu controleren ze hun eigen leden, en hebben ze absoluut geen baat bij een te strenge beoordeling van de klant die ook naar een ander ziekenfonds kan overstappen.

2. De verplichte aansluiting bij de verplichte aanvullende verzekering waar de leden van de ziekenfondsen van de vijf landsbonden vandaag bij moeten aansluiten, wordt best opgeheven. Die verplichte aansluiting en het lidgeld jaagt de ziekenfondsleden onnodig op kosten, terwijl de opbrengsten vooral de ziekenfondsen ten goede komen: ze halen jaar na jaar winst uit deze verplichte aanvullende verzekering. 

- De overheid moet ook voldoende zichtbaarheid geven aan haar eigen Hulpkas voor Ziekte en Invaliditeit, waarvoor geen lidgeld nodig is. 

3. Het hele responsabiliseringssysteem van de ziekenfondsen voor de uitoefening van hun taken is in het verleden opgebouwd op een manier die de ziekenfondsen niet optimaal responsabiliseerde. De regering corrigeerde al het feit dat de ziekenfondsen voortaan de volledige kost moeten dragen van de onverschuldigde betalingen die door hun eigen fout zijn uitgekeerd. Maar er zijn nog verdere stappen nodig om dit systeem op punt te stellen:

- De sancties die aan de ziekenfondsen worden gegeven indien ze fouten maken bij het niet-correct uitvoeren van hun opdrachten (bvb. niet tijdig stuiten van verjaarde betaling) moeten worden verhoogd. De lage, niet-geïndexeerde, boetebedragen van vandaag (vaak slechts 125 euro) staan niet in verhouding tot de verliezen die onze sociale zekerheid leidt als de ziekenfondsen die taak niet naar behoren uitvoeren (zoals het Rekenhof in een rapport uit 2011 al aanhaalde).

- De vrijstelling die de ziekenfondsen kunnen ontvangen van het RIZIV indien ze kunnen aantonen dat het niet kunnen terugvorderen van onverschuldigde bedragen niet hun eigen schuld is, moet worden afgeschaft. Dit behoort immers tot de risico’s van het beheer waarvoor ze al royaal vergoed worden. Daarbovenop ontvangen de ziekenfondsen ook nog eens een – veel hogere – bonus voor de onverschuldigde bedragen die ze wél kunnen terugvorderen. 

Frieda Gijbels

Axel Ronse

Eva Demesmaeker

Wouter Raskin