Pregnancy slots - tussenkomst in het kader van het donorschandaal

Frieda Gijbels (N-VA): Mijnheer de minister, ik wil nog even ingaan op de zogenaamde zesvrouwenregel. Nu gebleken is dat die regel herhaaldelijk met de voeten werd getreden, lijkt iedereen de verantwoordelijkheid in elkaars schoenen te schuiven. De European Sperm Bank heeft verklaard dat de overschrijdingen van het donorquotum in België hadden kunnen worden vermeden indien zoals in andere landen een systeem van zogenaamde pregnancy slots of quotareserveringen was ingevoerd. Bij dat systeem, dat onder meer in Denemarken, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en andere Scandinavische landen wordt toegepast, moet de behandelende arts bij de aankoop van donorzaad meteen een slot reserveren voor een specifieke patiënt. Die patiënt wordt dan onmiddellijk meegeteld in het quotum van zes vrouwen per donor, waardoor overschrijdingen volgens dat systeem structureel uitgesloten zouden zijn. De European Sperm Bank verklaarde dat zij dat systeem al meermaals heeft aanbevolen aan de Belgische overheid, maar dat de invoering ervan uitblijft. In België is een pregnancy slot niet vereist. De koppeling tussen donor en patiënt gebeurt pas achteraf in het kader van het nationale donorregister Fertidata, dat sinds 1 januari 2024 operationeel is. Dat roept een aantal vragen op. Waarom werd het systeem van pregnancy slots in België tot op heden niet ingevoerd, hoewel buitenlandse spermabanken het al jaren als goede praktijk zouden aanbevelen? Acht u het wenselijk om dat systeem ook in België te verankeren? Werd bij de ontwikkeling van Fertidata overwogen om het pregnancy slot-principe te integreren, en zo ja, waarom werd daarvan afgezien? Kunt u bevestigen dat de huidige verplichting tot preregistratie sinds 1 januari 2024 voldoende garanties biedt om overschrijdingen van de zesvrouwenregel in de toekomst uit te sluiten, ook wanneer donorzaad uit het buitenland afkomstig is? Tot slot blijf ik nog zitten met de vraag waarom het FAGG pas in 2022 heeft besloten om de biovigilantieformulieren te wijzigen, waardoor er pas vanaf dat moment zicht is gekomen op de overschrijdingen van de zesvrouwenregel. Wat was de aanleiding om toen die formulieren aan te passen? Kunt u dat verduidelijken?

Minister Frank Vandenbroucke: Mevrouw Gijbels, nu kom ik tot enkele van uw punctuele vragen. U hebt gevraagd waarom in 2022 die beslissing werd genomen. Ik stel voor dat u dat aan het FAGG voorlegt tijdens de hoorzitting, want ik kan daarop eerlijk gezegd niet in plaats van het FAGG antwoorden. Wel kan ik u al vier elementen meegeven met betrekking tot de specifieke informatie die u vraagt. Ten eerste, op basis van de contractuele bepalingen is ESB verplicht om, in het kader van haar samenwerking met de Belgische fertiliteitscentra, toe te zien op de naleving van de nationale quota. In de contracten die door het FAGG werden geanalyseerd, zijn clausules opgenomen waarin ESB zich ertoe verbindt om die quota te respecteren. Sinds 2024, met de invoering van het Fertidatasysteem, verwijzen de nieuwe contracten met ESB expliciet naar het verplicht gebruik van Fertidata aan de zijde van ESB. Aangezien dat systeem van pregnancy slots niet uniform wordt toegepast en bovendien niet door alle spermabanken wordt aangeboden, werd ervoor gekozen om een nationaal systeem, zoals Fertidata, te implementeren, dat in werking is sinds 1 januari 2024. Fertidata garandeert een uniforme en juridisch afdwingbare aanpak voor alle Belgische centra en biedt een duidelijk kader voor het beheer van donorquota. Ten tweede, Fertidata biedt bovendien een gratis en transparant systeem voor de opvolging van donorgebruik, in tegenstelling tot pregnancyslotsystemen, die niet uniform zijn en waarbij per slot een financiële compensatie wordt vereist. In het model van ESB houdt dat concreet in dat fertiliteitscentra een contract met de spermabank hebben en betalen voor het reserveren van een slot om zo de naleving van de zesvrouwenregel te verzekeren. Ten derde, Fertidata is ontworpen met een gelijkaardige functionaliteit als pregnancy slots, namelijk het vooraf registreren van koppelingen tussen donor en patiënten, gelimiteerd tot het quotum van zes. Het systeem is afgestemd op de Belgische regelgeving en praktijk en laat een uniforme en beter controleerbare opvolging op nationaal niveau toe, in tegenstelling tot de pregnancy slots van buitenlandse spermabanken, die doorgaans op lokaal niveau worden beheerd. Ten vierde, de verplichte preregistratie in Fertidata laat toe om het aantal vrouwen tot het quotum van zes te limiteren. Dat geldt ook voor donorzaad dat uit het buitenland afkomstig is. Het systeem biedt garanties voor elk gebruik van een nieuwe donor, op voorwaarde dat de centra hun verplichtingen naleven, zoals vastgesteld in het koninklijk besluit van 17 december 2023, met name de verplichting tot het correct registreren van het gebruik. De inspectiediensten zien erop toe dat die verplichtingen worden nageleefd en dat het gebruik van donoren op een correcte en conforme wijze gebeurt. Mevrouw Gijbels, behoudens die vier elementen, wil ik ook verwijzen naar wat ik vorige week heb gezegd. Het FIA-rapport vermeldt een aantal problemen met betrekking tot de concrete efficiëntie waarmee Fertidata vandaag kan worden geïmplementeerd. Dat zijn belangrijke opmerkingen en nuanceringen in het FIA-rapport. Ik verwijs daarnaar, maar ik zal ze hier niet herhalen.

Frieda Gijbels (N-VA): Het hoeft geen betoog dat op verschillende niveaus en in verschillende instellingen ernstige fouten werden gemaakt, met verschillende slachtoffers tot gevolg. Het is belangrijk dat deze zaak volledig wordt uitgeklaard. U gaf zelf ook aan dat het FAGG een onafhankelijk opererende instelling is die de burger moet beschermen. Net op dat vlak heeft zij gefaald. Door de jaren heen zijn er verschillende signalen geweest dat er een risico bestond op overschrijding van de quota. Het is belangrijk te controleren wanneer de adviezen van de European Sperm Bank (ESB) met betrekking tot de detectie van risico’s werden uitgebracht en wat daarmee werd gedaan. Het is zeer goed dat Fertidata nu bestaat en verder wordt verbeterd, zoals de FIA eveneens aangeeft. Ik hoop van harte dat die gegevens ook retroactief zullen kunnen worden aangevuld. De inspectieverslagen en de gebrekkige traceerbaarheid stemmen mij immers enigszins ongerust. De vraag blijft dan ook of het FAGG meer had kunnen of moeten doen. We zullen die gerichte vragen volgende week aan de FIA en het FAGG stellen.

Bekijk het fragment: https://media.dekamer.be/meeting/56-018885-U1100/fragment/Y_mErbjBBt8zUjyfwl1_g0LvCI9ppGFgJcojO9Gn8vHujMdt8dllwUZFhdR6NETHWvJD9amPsbrH-yWnLW4bpBxsyTWKlH-Kh_b4EPMoOyQ