Het beheer van onze ziekteverzekering door politiek gekleurde ziekenfondsen heeft kwalijke gevolgen. België is zowat het enige land ter wereld dat de ziekteverzekering op deze manier organiseert. Het zorgt voor belangenvermenging, onvoldoende transparantie en fondsen die hun eigen belang boven dat van de patiënt stellen.
Een ziekteverzekering beheerd door ziekenfondsen, is zeldzaam. Van de 27 EU-landen zijn er maar vier die zich op een gelijkaardige manier organiseren als België. En een systeem van politiek gekleurde ziekenfondsen is al helemaal uniek in Europa.
Een systeem met concurrerende uitbetalers heeft veel nadelen, zoals WHO-onderzoek eerder ook aantoonde. De uitbetalers gaan dan redeneren in functie van de winsten die ze bij hun leden kunnen rapen en denken niet meer in het belang van de patiënt. Een schrijnend voorbeeld speelde zich in 2022 af: een ziekenfonds weigerde een moeder haar volledige moederschapsuitkering omdat ze iets te lang had doorgewerkt. Dat was volstrekt onwettig.
Belangenvermenging
Belangenvermenging speelt ook op andere niveaus. De verstrengeling met de politiek zorgt er al jaren voor dat de ziekenfondsen niet volledig verantwoordelijk worden gehouden voor hun taken. Een voorbeeld: na aandringen van het Rekenhof voerde de regering-Di Rupo een regeling in waarbij fondsen voortaan opdraaiden voor hun foutieve uitbetalingen die niet teruggevorderd konden worden. In de praktijk betaalden zij gemiddeld slechts één procent van de kosten, terwijl de rest — zo’n 3,4 miljoen euro per jaar — op de belastingbetaler werd afgeschoven. Dankzij de regering-De Wever zullen de ziekenfondsen binnenkort wél volledig verantwoordelijk zijn voor hun fouten.
De ziekenfondsen doen aan belangenvermenging, bijvoorbeeld via tandverzekeringen.
Daarnaast doen de ziekenfondsen zelf ook aan belangenvermenging: ze bieden hospitalisatie- en tandverzekeringen aan, en via gekoppelde vzw’s zijn ze mede-eigenaar van apotheken en optiekzaken. Zo zijn ze tegelijk rechter en partij: ze bepalen via de akkoordencommissies van het RIZIV mee hoeveel de overheid terugbetaalt voor tandzorg en halen zelf winst uit het verkopen van een extra tandverzekering.
Zwarte doos
Transparantie is een ander groot probleem. Jaarlijks ontvangen de fondsen meer dan een miljard euro van de belastingbetaler voor hun werkingskosten, maar volgens het Rekenhof bestaat er onvoldoende transparantie over de vraag of die middelen gepast zijn en correct worden ingezet. Een audit uit 1987 wees al op structurele overfinanciering, maar sindsdien is de berekeningswijze nooit aangepast.
De uitbesteding van onze ziekteverzekering aan politiek gekleurde fondsen werkt gewoon niet.
Ook over de taken die de ziekenfondsen uitvoeren ontbreekt de nodige transparantie. Hoeveel aanvragen van werklozen die een ziekte-uitkering aanvragen worden geweigerd? Hoeveel gedeeltelijke werkhervattingen worden niet goedgekeurd door de ziekenfondsen? Uit onze parlementaire vragen bleek dat minister Frank Vandenbroucke (Vooruit) en het RIZIV het antwoord niet kennen. Het RIZIV heeft bovendien niet eens rechtstreekse toegang tot alle gegevens die het nodig heeft om zijn controletaak op de ziekenfondsen uit te oefenen.
Het kan anders
De uitbesteding van onze ziekteverzekering aan concurrerende, politiek gekleurde fondsen werkt gewoon niet. Europa toont dat het anders kan. In veel andere landen zijn de gezondheidsuitgaven vaak lager en wordt de ziekteverzekering efficiënt beheerd door één of meerdere, niet concurrerende administraties. Maar wie durft tegen dit heilige huisje schoppen?
De N-VA durft dat. Wij pleiten al jaren voor een radicale hervorming: de beheers- en uitbetalingstaken van onze zorg moeten volledig bij het RIZIV komen te liggen. En de ziekenfondsen moeten verdwijnen uit alle beheersorganen van het RIZIV. Dat is in het belang van de patiënt, de belastingbetaler en de transparantie van ons zorgsysteem.
